Categorie archief: Cushing bij de hond – behandeling

Podcast: in gesprek met veterinair endocrinoloog, docent en onderzoeker Dr. Sara Galac

Stichting Dierenlot heeft in hun podcast serie een interview opgenomen met Cushing specialist (endocrinoloog bij faculteit Diergeneeskunde / gezelschapsdierenkliniek in Utrecht). Sara Galac vertelt hierin rustig en duidelijk over wat Cushing is, wat het doet met het lichaam van de hond en kat en over de verschillende behandelmogelijkheden.

Hier volgt de link naar de podcast:

Cushing dagboek bijhouden

Wanneer je de dierenarts ziet is het voor de behandeling belangrijk dat je kunt vertellen over het klinisch beeld van je hond. Dat is wat je aan hem ziet en merkt. Dat klinisch beeld kan aanwijzingen geven over de dosering van de ingezette medicatie.

Je zou een agenda kunnen kopen speciaal voor jouw hond met Cushing, en daarin alles bijhouden wat je opvalt. Dat functioneert prima, maar het terugkijken is minder gemakkelijk en je denkt misschien niet aan alles waar je op kunt letten bij Cushing.

Je kunt in de plaats daarvan gebruik maken van het onderstaande dagboek, het vervolgens meenemen naar de dierenarts of gebruiken om zelf in terug te kijken. Cushing en de behandeling ervan kent vaak een grillig verloop met ups en downs, die je in de loop van de tijd niet allemaal kunt onthouden. Daarom: meten is weten, de dierenarts is er ook blij mee!

Op een A-4 kun je voor een hele maand dagelijks aankruisen hoe het gaat op allerlei onderdelen. Je kunt erop bijhouden wanneer er is getest, wanneer de dosering eventueel is aangepast, en zo zie je ook voor jezelf terug wat deze wijzigingen hebben gedaan voor het klinisch beeld. Je kunt er ook voor kiezen om alleen iets in te vullen op de dagen waarop dingen opvallen of gebeuren.

Als je het dagboek graag wilt printen om met de hand in te vullen, dan gebruik je het pdf bestand.

Als je graag in Excel werkt, dan kun je het Excelbestand gebruiken met daarin alle maanden van het jaar al aangemaakt. De bladen zijn ingesteld om netjes op A4 te printen

In de bovenste rij zie je de hokjes 1-31 voor de dagen van de maand. Links boven vul je de maand en het jaar in. Onderaan kun je zelf nog informatie toevoegen.

Als je het in gebruik neemt, dan lees ik graag een reactie hieronder!

Printen pdf bestand op A4:

Invullen in Excel en daarna pas printen op A4 (bestand met 12 maanden):

De twee verschillende tests om de dosering trilostane (Vetoryl te monitoren)

Deze tekst is op 6 mei 2019 goedgekeurd door Sara Galac, Cushing specialiste van faculteit diergeneeskunde in Utrecht. Het volgt de meest recente inzichten voor wat betreft de timing van bloedafnames, frequentie van testen etc. Deze inzichten kunnen afwijken van de instructies op de bijsluiter van de medicatie.

Algemene informatie:

Er zijn twee verschillende tests die kunnen worden ingezet om te controleren of de dosering trilostane (Vetoryl) passend, te hoog of te laag is: de ACTH stimulatie test en de PVC test.

De ACTH stimulatie test bestaat al lang. De PVC test is in 2018 door Dechra (fabrikant van Vetoryl) bekend gemaakt bij dierenartsen. Dierenartsen hebben de mogelijkheid om beide tests in te zetten. De PVC test is niet geschikt voor alle honden en situaties (hierover meer in de onderstaande uitleg).

Voor beide tests geldt: het interpreteren van de testwaarden is geen wiskundige berekening. De waarden moeten altijd worden geïnterpreteerd SAMEN met het klinisch beeld van de hond (wat laat de hond zien, hoe gaat het met hem). Het klinisch beeld is zeer belangrijk en de testwaarden dienen vooral ter ondersteuning van beslissingen over de dosering.

Het is dus belangrijk dat je het klinisch beeld en de recente historie van jouw hond uitvoerig bespreekt met jouw dierenarts, op het moment dat de test plaatsvindt. Jouw dierenarts onderzoekt jouw hond en vraagt naar hoe het gaat en ging in de achterliggende periode, wees dus goed voorbereid. Het is handig om daarvoor een dagboek bij te houden over jouw hond met Cushing.

Vaak zeggen het klinisch beeld en de testwaarden precies hetzelfde, en geven zij allebei aan dat de dosering trilostane (Vetoryl) omhoog of omlaag zou moeten, of kan worden gehandhaafd. Let op: de waarden kunnen nooit aangeven hoe hoog de dosering precies moet zijn. En verhogingen doe je nooit in stappen groter dan 25% van de dosering die je al gaf.

Het komt ook voor, dat het klinisch beeld en de testwaarden tegenstrijdigheden laten zien.

  • Als het uitstekend met de hond gaat, maar de testwaarden zeggen dat de dosering omhoog zou kunnen: dan wordt er normaal gesproken niet verhoogd.
  • Als het uitstekend met de hond gaat, maar de testwaarden zeggen dat de dosering omlaag zou moeten: dan wordt normaal gesproken de dosering verlaagd, of gehandhaafd maar dan verdeeld over twee of meer momenten van de dag (2 x ½ of 3 x 1/3).
  • Als de hond nog steeds Cushing verschijnselen laat zien (veel drinken, plassen, vraatzucht, dikke buik etc.), terwijl de dosering volgens de test niet omhoog mag, dan wordt normaal gesproken de dosering gehandhaafd maar verdeeld over twee of meer momenten van de dag (2 x ½ of 3 x 1/3)/

ACTH stimulatietest

Waar is de test voor?

Een bloedtest die oorspronkelijk is ontwikkeld voor patiënten met de ziekte van Addison, maar hij wordt al jaren ingezet om bij Cushing patiënten te monitoren of de dagelijkse dosering trilostane (Vetoryl) goed, te hoog of te laag is. Deze test zegt daarnaast iets over de reserves van de bijnieren van de hond.  Hij kan worden toegepast bij honden die een of meer keren per dag Vetoryl toegediend krijgen.

Voordelen van deze test ten opzichte van de PVC test:

  • De tweede bloedafname toont aan of de bijnieren nog voldoende reserves hebben, of dat de hond langzaam of snel op een Addisoncrisis afstevent (die dodelijk kan zijn als je de dosering Vetoryl niet tijdig stop zet of naar beneden aanpast). De PVC test geeft deze informatie niet.
  • Dit is de test van voorkeur bij honden die stressgevoelig zijn (bijvoorbeeld bij de dierenarts). Stress verhoogt het cortisol in het bloed, wat bij beide tests bij de eerste bloedafname een uitslag kan geven die ten onrechte suggereert dat de dosering trilostane (Vetoryl) omhoog zou moeten. De tweede bloedafname die plaats vindt bij de ACTH stimulatietest wordt echter niet vertekend door de factor stress en geeft dus betrouwbare informatie.
  • Deze test is tot 2018 jaren lang de enige test geweest om de dosering te monitoren, dus er is veel ervaring in het interpreteren van de testwaarden.

Nadelen ten opzichte van de PVC test:

  • Hij neemt meer tijd in beslag en is duurder omdat er twee bloedafnames nodig zijn in plaats van een en omdat er een middel (synacthen) wordt ingespoten.
  • Er kan wat variatie in testresultaten optreden, mede omdat het tijdstip van bloed afnemen erg nauw luistert, vooral als je twee verschillende datums waarop is getest met elkaar wilt vergelijken.

Hoe wordt het uitgevoerd?

  1. ’s morgens Vetoryl met een maaltijd geven.
  2. Na 2 tot 3 uur de eerste bloedafname bij de dierenarts.
  3. Na eerste bloedafname synacthen inspuiten.
  4. Na 60 minuten de tweede bloedafname.
  5. Dierenarts centrifugeert het bloed en stuurt het plasma naar een laboratorium.
  6. Er komen twee waarden uit de test, uitgedrukt in nmol/l.

Hoe vaak moet je deze test uitvoeren?

  • 3 weken na de start met Vetoryl. De Vetoryl heeft vaak nog niet de tijd gehad om optimaal resultaat te boeken, maar deze eerste test is vooral bedoeld om te controleren of de dosering niet te hoog is, want dit is risicovol. Er is normaal gesproken geen aanleiding om de dosering op dit moment al omhoog te brengen.
  • 3 weken na iedere aanpassing van de dosering, net zo lang tot de dosering goed is.
  • 3 maanden na het juist instellen van de dosering nog eens
  • vervolgens voortaan iedere 6 maanden om te checken of de bijnierreserves nog voldoende zijn. Dit, omdat de bijnieren kunnen verslechteren onder invloed van trilostane (Vetoryl). Na jarenlang gebruik moet daarom bij sommige honden de dosering omlaag.

Hoe worden de waarden geïnterpreteerd?

De eerste waarde is de basale cortisol; die is idealiter onder of rond de 40. De tweede waarde hoort hoger te zijn dan de basale cortisolwaarde, ergens tussen 40 en 120. Er moet voldoende ruimte tussen de twee waarden zitten, waarbij de tweede waarde hoger moet zijn dan de eerste. Als de twee waarden heel dicht bij elkaar liggen, of als de tweede waarde zelfs lager is dan de eerste waarde, dan betekent dit dat de bijnieren te weinig reserves hebben (uitgeput raken). Dan moet er een aanpassing van de dosering naar beneden plaats vinden. Als de eerste en tweede waarden goed uiteen liggen maar beiden wel heel hoog zijn, kan de dosering Vetoryl wellicht worden verhoogd – maar dan moeten er wel nog steeds Cushing verschijnselen merkbaar zijn; als het klinisch prima gaat is er in principe geen reden om te verhogen.

PVC (Pre Vetoryl Cortisol) test

Wat is de test voor?

Het is een bloedtest die is ontwikkeld om bij Cushing patiënten te monitoren of de dagelijkse dosering trilostane (Vetoryl) goed is. Deze test is ontwikkeld in een periode waarin men moeilijk aan synacthen kon komen voor het uitvoeren van de ACTH stimulatietest. Hij wordt sinds 2018 ingezet door dierenartsen. Deze test kan worden toegepast bij honden die een of meer keren per dag Vetoryl toegediend krijgen. Hij is niet geschikt voor honden die stressgevoelig zijn en ook niet voor honden die zich onwel voelen (door een mogelijk te hoge dosering Vetoryl).

Voordelen van deze test ten opzichte van de ACTH stimulatietest:

  • Hij is eenvoudiger, sneller en goedkoper, omdat er maar een bloedafname plaats vindt en omdat er niets wordt ingespoten.
  • Meestal is de uitkomst goed in overeenstemming met het klinisch beeld van de hond (hoe de hond eruit ziet en hoe hij zich gedraagt; zijn er wel of geen Cushing symptomen meer aanwezig, is de hond levendig en happy of niet).

Nadelen van deze test ten opzichte van de ACTH stimulatietest:

  • Deze test is niet geschikt voor honden die in het algemeen niet “zen” zijn of honden die stress hebben bij de dierenarts. De uitslag kan hierdoor suggereren dat de dosering trilostane (Vetoryl) verhoogd moet worden, terwijl dit niet zou moeten. Onterechte verhoging kan leiden tot het verdwijnen van de bijnierreserves en dus tot een Addisoncrisis die op termijn fataal kan zijn als de gegeven dosering niet wordt verlaagd of stop gezet.
  • Het heeft alleen zin om deze test uit te voeren bij honden die een goed klinisch beeld laten zien, of honden die nog steeds Cushing verschijnselen vertonen. Honden die zich onwel voelen krijgen mogelijk een te hoge dosering trilostane (Vetoryl); dit kan niet worden aangetoond met deze PVC test, wel met de ACTH stimulatietest. Ook moeten dan de verdere bloedwaarden worden bekeken, vooral Natrium en Kalium.
  • De test wordt pas sinds 2018 ingezet, dus er is nog niet veel ervaring mee opgedaan.

Hoe wordt het uitgevoerd?

  1. Bloedafname op nuchtere maag, voordat de Vetoryl wordt gegeven.
  2. Dierenarts centrifugeert het bloed en stuurt het plasma naar het laboratorium.
  3. Er komt een waarde uit de test, uitgedrukt in nmol/l.

Deze waarde is de Pre Vetoryl Cortisolwaarde.

Hoe vaak wordt de test uitgevoerd?

  • 10 dagen na de start met trilostane (Vetoryl) wordt overlegd hoe het met de hond gaat. Gaat het goed, is de hond happy en levenslustig? Dan doorgaan met de gekozen startdosering.
  • 3 weken na de start testen en zo nodig de dosering aanpassen.
  • 3 weken na iedere aanpassing van de dosering, net zo lang tot de dosering goed is.
  • 3 maanden na het juist instellen van de dosering nog eens.
  • Vervolgens voortaan iedere 6 maanden om te checken of de bijnierreserves nog voldoende zijn. Dit, omdat de bijnieren kunnen verslechteren onder invloed van trilostane (Vetoryl). Na jarenlang gebruik moet daarom bij sommige honden de dosering omlaag.

Hoe worden de testwaarden geïnterpreteerd?

  • Als het klinisch beeld goed is, dus hond happy en geen tekenen meer van Cushing: onder de 40 nmol/l betekent dosering verlagen; tussen 40 en 138 nmol betekent doorgaan met de gekozen dosering; boven de 138 nmol/l verhoging van dosering bespreken.
  • Als het klinisch beeld nog Cushing symptomen laat zien: onder de 40 nmol/l dosering verlagen; tussen 40 en 138 nmol verdelen van dosering over meer momenten van de dag, of bij de hogere waarden in deze range toch wat verhogen van de dosering trilostane (Vetoryl).

 

Monique Post

7 mei 2019

Starten met de medicatie Vetoryl

Dat is een spannend moment voor alle eigenaren van een hond met de ziekte van Cushing.

Spannend, omdat Vetoryl een medicatie is die in de juiste dosering een enorme verbetering van levenskwaliteit kan bieden voor hond en eigenaar, maar waarvan we ook kunnen lezen, dat er honden aan zijn overleden.

We stellen allemaal het geven van deze medicatie daarom het liefst zo lang mogelijk uit; bijna allemaal proberen we eerst middelen uit met kruiden (zoals Cushing Complex, dat vrij is te verkrijgen op internet). Ik ben persoonlijk zeer voorstander van alternatieve, holistische behandelingen en kwam met mijn hond met Cushing dan ook bij een hele goede holistisch dierenarts. Helaas kregen we mijn Jewel niet op de rit met alternatieve behandelingen, mijn holistisch dierenarts moest daarnaast ook echt Vetoryl inzetten. Achteraf gezien kwam dit waarschijnlijk doordat mijn hond hond ten tijde van de diagnose Cushing al een sterk vergrote hypofysetumor had. Dit verschilt nogal per hond (ongeveer 50% hebben ten tijde van de diagnose een microadenoom en de andere 50% hebben al een vergrote tumor die uitgroeit tot een macroadenoom) en dat zou ook kunnen verklaren waarom alternatieve geneeswijzen bij enkele Cushing honden verschil maken en bij andere honden helemaal niet…

Uiteindelijk wordt bij bijna alle honden met Cushing toch Vetoryl ingezet, is gebleken. Het is prijzig, maar als het goed aanslaat en goed is ingeregeld kan het een echte zegen betekenen.

Als eigenaar kunnen we er veel aan doen om te waken over de risico’s van deze medicatie. Hieronder volgt daarover een uitleg.

Een dagelijks te lage dosering Vetoryl

Dit onderdrukt de aanmaak van het stresshormoon cortisol te weinig, en geeft daardoor niet voldoende verbetering in de Cushing klachten (zoals veel drinken, veel plassen, vraatzucht, hijgen, slechte vacht). Cushing symptomen doen met het lichaam wat een lange prednisonkuur ook doet met het lichaam. En ze geven een verhoogd risico op suikerziekte, alvleesklierontsteking, en andere ontstekingen zoals blaasontsteking, ontstekingen in de huid, etc. Het komt erop neer, dat Cushing symptomen behoorlijk ondermijnend zijn voor het lichaam en daarmee levensduur verkortend maar ze zijn niet direct dodelijk.

Een dagelijks te hoge dosering Vetoryl

Dit maakt de hond lamlendig of ziek, doordat de aanmaak van het stresshormoon cortisol in de bijnieren te veel wordt onderdrukt. Er ontstaan dan verschijnselen van de ziekte van Addison, dat is de tegenhanger van Cushing. We noemen dit niet de ziekte van Addison, want dat is het niet (Addison is een auto immuunziekte), maar een Addison crisis: geen eetlust, bibberen, lethargie, zwakte, diarree, braken en omvallen kunnen duiden op een Addison crisis. Als je deze symptomen niet herkent en maar door blijft gaan met het toedienen van de te hoge dosering Vetoryl, kan jouw hond instorten. Hij moet dan met spoed worden opgenomen. Hopelijk ziet de dierenarts tijdig in dat het gaat om een Addisoncrisis door te hoge medicatie. Jouw hond komt dan aan een infuus met mineralen en corticosteroiden te liggen, maar kan eventueel overlijden als dat allemaal te laat gebeurt. Dit kan allemaal worden voorkomen door goed te blijven kijken naar je hond, en vooral door de startdosering en eventuele verhogingen voorzichtig te houden.

De startdosering

In het begin wordt de startdosering altijd gerelateerd aan het lichaamsgewicht van de hond. De uiteindelijk benodigde dosering kan heel anders uitkomen; er zijn honden die maar 0,1 mg per kilo nodig hebben en andere honden wel 10 mg per kilo (dit zijn echt uitersten, gemiddeld zitten de meeste honden uiteindelijk tussen de 1 mg en 3 mg per kilo lichaamsgewicht). Na maximaal twee weken moet er dan een ACTH stimulatietest worden gedaan, om te kijken of de gegeven dosering goed, te hoog of te laag is. Op ieder testmoment wordt vooral ook gekeken naar hoe het met de hond gaat: verdwijnen de typische Cushing symptomen zoals veel plassen en veel drinken, de vraatzucht? Als dat zo is, dan is het “klinisch beeld” dus goed (dat is wat je zelf kunt waarnemen met je ogen). De waarden van de ACTH stimulatietest zouden dat idealiter moeten ondersteunen, maar dat is niet altijd het geval. Na iedere aanpassing van de dosering moet zo’n 3 weken daarna een ACTH stimulatietest worden gedaan om te controleren of de dosering goed is; niet te veel en niet te weinig. Wij hebben in deze groep meegemaakt dat een eigenaar van een hond met Cushing voor drie maanden Vetoryl mee kreeg in een veel te hoge dosering, zonder enige afspraak voor een test om de dosering te monitoren. Het hondje belandde na een paar weken met een Addisoncrisis in een dierenkliniek maar heeft het gelukkig wel gehaald.

Waarschuwing over de startdosering

In het verleden lag de startdosering van Vetoryl veel hoger dan tegenwoordig wordt toegepast. Dat verklaart voor een groot deel ook de geconstateerde gevallen van overlijden. In het verleden werd 3 tot 12 mg Vetoryl geadviseerd per kilo lichaamsgewicht. De meeste dierenartsen kozen dan voor een gemiddelde van bijvoorbeeld 6 mg per kilo lichaamsgewicht “want het moet wel wat gaan doen” waardoor een aantal patiënten binnen een paar dagen een Addisoncrisis kregen.

De bijsluiter is in 2014 naar beneden bijgesteld en geeft nu aan: startdosering is ongeveer 2 mg Vetoryl per kilo lichaamsgewicht. Dit is de informatie die dierenartsen raadplegen en toepassen. Heel soms passen zij nog een hogere dosering toe, wellicht op basis van verouderde informatie op het internet. Ondertussen komt dit niet meer zo vaak voor.

Waarom dan toch een waarschuwing over de startdosering?

De Cushing specialisten van faculteit diergeneeskunde (afdeling endocrinologie), Sara Galac en Hans Kooistra, hebben in december 2018 een speciale dag georganiseerd voor ons, de eigenaren van honden met Cushing. Ook onze dierenartsen en andere geïnteresseerden waren welkom.

In hun interessante lezingen gaven zij onder andere aan, dat zij de startdosering tegenwoordig zeer voorzichtig inzetten, voorzichtiger zelfs dan de bijsluiter van Vetoryl aangeeft:

  • 1 tot 2 mg per kilo lichaamsgewicht, liefst 1 mg om mee te beginnen.
  • Nooit hoger starten dan met 30 mg per dag, ook niet bij honden die zwaarder zijn dan 15 kilo.

Aanvullende informatie die zij ons over Vetoryl gaven in hun lezing:

  • Grotere honden hebben doorgaans een lagere dosering per kilo lichaamsgewicht nodig dan kleinere honden.
  • Honden met Cushing door een bijniertumor krijgen doorgaans een lagere startdosering Vetoryl dan honden met een hypofysetumor (niet meer dan 1 mg per kilo per dag).
  • De dagdosering verspreid over twee momenten van de dag geven geniet de voorkeur omdat het klinisch beeld dan beter is en er minder last is van bijwerkingen (maar dit is helaas niet altijd te realiseren, doordat het maar verkrijgbaar is in 10, 30, 60 en 120 mg).
  • Dierenartsen kunnen capsules van 2 mg of 5 mg bestellen bij de apotheek van faculteit diergeneeskunde in Utrecht (voor bijv. kleine hondjes, of ten behoeve van het finetunen van de dosering van een grotere hond, of ten behoeve van het verdelen van de dagdosering over twee momenten van de dag).
  • Als de dosering volgens de ACTH stimulatietest niet omhoog mag, maar er zijn nog steeds Cushing symptomen aanwezig (drinken, plassen, vraatzucht etc.), dan wordt de dosering niet verhoogd, maar verdeeld over 2, soms wel 3 momenten van de dag. Vaak geeft dit een positief verschil.
  • Dosering Vetoryl wordt vaak lager ingezet als de hond ook aan andere aandoeningen lijdt, zoals aan het hart of de nieren. Het gaat ook niet met alle medicatie voor hart en nieren goed samen. Hierover is overleg vooraf tussen de dierenarts en de specialisten in Utrecht of Gent aan te raden.
  • Dosering monitoren met ACTH stimulatietest (dit is een bloedtest die bestaat uit twee bloedafnamen na elkaar en tussentijds toediening van synthetische ACTH): de eerste keer na maximaal 2 weken. Wordt de dosering aangepast? Dan 3 weken na iedere aanpassing testen. Als de juiste dosering eenmaal is gevonden: iedere 3 maanden testen, alleen in het eerste jaar. Na het eerste jaar iedere 6 maanden. Dit laatste, omdat na lang Vetoryl gebruik de bijnieren kunnen verslechteren en een lagere dosering moeten hebben.

Conclusie

Blijf je kennis hierover vergroten, kijk en denk mee met je dierenarts, wees niet bang om kritisch te zijn, of om voorzichtig te zijn. Wacht niet te lang met testen na iedere aanpassing van de dosering. Vraag de testwaarden steeds op, bewaar ze goed (je mag ze ook altijd delen hier in de groep), en neem geen genoegen met “het ziet er goed uit”. Regelmatig komt hier in de groep voorbij dat de dierenarts zegt: “de waarden zijn prima, dus we gaan de dosering verhogen of verlagen”. Dat klopt echt niet want als de waarden prima zijn, betekent dat juist dat de dosering goed is. Omhoog of omlaag brengen is dan niet aan de orde.

Je kunt heel goed waken over de levenskwaliteit van je hond en ellende voorkomen door goed te kijken naar hoe het gaat en kritisch te blijven over de dosering Vetoryl. Ken de symptomen van te hoge dosering, en stop direct met Vetoryl geven als die optreden. Wacht dan net zo lang tot de Cushing symptomen weer de kop opsteken en start dan weer met Vetoryl maar in een veel lagere dosering. Lukt het niet om de Cushing verschijnselen onder controle te krijgen? Laat je dan doorverwijzen naar de specialist (faculteit diergeneeskunde in Utrecht en in Gent) of laat je dierenarts telefonisch met hen overleggen over de situatie.

Monique Post

20 februari 2019

Diagnose Cushing: Vetoryl en klaar is kees?

Na de diagnose Cushing wordt normaalgesproken Vetoryl (de werkzame stof heet trilostane) ingezet om de overmatige productie van het stresshormoon cortisol af te remmen. Hierdoor verbetert de kwaliteit van leven enorm, van zowel de hond als de eigenaar. Zo nemen het vele plassen en drinken af, en verbetert ook het uiterlijk van de hond. Het lichaam van de hond wordt minder ondermijnd en het risico op complicaties bij Cushing zoals suikerziekte en alvleesklierontsteking verkleint.

Toch wordt er vaak te licht gedacht over het verdere verloop van de ziekte. Vetoryl neemt weliswaar symptomen van Cushing weg, maar de ziekte wordt veroorzaakt door een tumor en deze verdwijnt niet door het toedienen van Vetoryl.

Enkele cijfers over honden met Cushing

  • 1 op de 5 heeft een (meestal kwaadaardige) bijniertumor in de buik.
  • 4 op de 5 hebben een goedaardige hypofysetumor in het hoofd.
    Onlangs is door de specialisten in Utrecht ontdekt dat 1 van de 20 honden met Cushing die bij hen komen, zowel een hypofysetumor als een bijniertumor heeft.

Bijniertumor

Honden met een bijniertumor kunnen last krijgen van uitzaaiingen naar de andere organen in de buikholte. Dit geeft geen goede prognose. De overlevingsperiode van honden met een kwaadaardige bijniertumor is doorgaans 2 tot 12 maanden, wanneer zij niet worden of kunnen worden geopereerd.

Hypofysetumor

Van de hypofysetumoren groeit 50% langzaam; wij noemen dit microadenomen. De andere 50% zijn op het moment van de diagnose al groot en worden gaandeweg macroadenomen.

Honden met een microadenoom van de hypofyse kunnen het jaren lang goed doen op Vetoryl. Ze bereiken vaak een hoge leeftijd, die passend is bij het ras en overlijden soms aan iets anders dan Cushing. Door de trage groei van de microadenoom is de dosering van Vetoryl meestal goed in te regelen en kan lange tijd worden aangehouden. Na verloop van tijd kan de dosering omlaag moeten, omdat de bijnieren na jaren lang Vetoryl gebruik uitgeput kunnen raken en minder cortisol gaan produceren.

Honden met een macroadenoom van de hypofyse hebben ook baat bij Vetoryl, maar zijn qua dosering vaak lastig in te regelen. De Cushing verschijnselen blijven maar “doorbreken”. Zij krijgen uiteindelijk door de druk van de vergrote tumor last van neurologische verschijnselen: hoofdpijn (en daardoor verlies van eetlust), uitvalsverschijnselen, epilepsie etc. Wanneer het zo ver is, is het afscheid onvermijdelijk.

Wat is er mogelijk?

Vetoryl geven en verder niets ondernemen is een prima optie voor 2 van de 5 honden met Cushing, maar voor 3 van de 5 kan dit anders liggen.

Deze honden zouden na onderzoek bij de afdeling endocrinologie in Utrecht misschien kunnen worden geopereerd: de hypofysectomie (verwijderen van de hypofyse) en de adrenalectomie (verwijderen van een bijnier). Dit zijn allebei complexe, dure en risicovolle operaties. Er is veel nazorg nodig en bij een hypofysectomie moeten daarna nog levenslang medicijnen worden toegediend, o.a. om een Addisoncrisis te voorkomen. Bovendien is er een kans dat de tumor na verloop van tijd weer op gaat spelen. Na een adrenalectomie zijn geen medicijnen meer nodig; de hond is na de operatie volledig genezen van Cushing. Deze beide operaties zijn mede door de kosten en het feit dat niet alle honden fysiek gezien in aanmerking komen voor veel eigenaren geen optie.

Als dat zo is, waarom zou je er dan als eigenaar eigenlijk voor kiezen om je hond door te laten verwijzen en in Utrecht door de molen laten te gaan (bloedtests, echografie van de bijnieren en de rest van het abdomen, eventueel een scan van de hersenen)? Waarom zou je willen weten hoe groot de tumor is, of hij operabel is en of hij al is uitgezaaid in het geval van een bijniertumor?

  • Omdat je dan in een zo vroeg mogelijk stadium weet of er keuzes zijn te maken en welke. Vervolgens kun je een goed onderbouwde keuze maken – misschien wel voor een operatie of juist niet.
  • Omdat je, wanneer een operatie niet mogelijk is om welke reden dan ook, in ieder geval kunt horen op welke symptomen je moet letten, zodat je zelf kunt blijven vaststellen of er voldoende kwaliteit van leven aanwezig is.

Ook alleen Vetoryl geven en verder geen actie nemen is natuurlijk een keuze. Er kunnen namelijk hele goede redenen zijn om je hond niet de onderzoeksmolen door te laten gaan. Alle keuzes kunnen goed zijn, als er maar goed over is nagedacht, en er genoeg informatie beschikbaar was om over na te denken.

Het is belangrijk dat eigenaren beseffen dat we niet alle honden met Cushing over een kam kunnen scheren. En dat de mogelijkheid bestaat om precies te weten hoe het zit met je hond.

Zorgen voor een hond met Cushing kan erg verdrietig zijn. Je voelt je hulpeloos en kunt niet op ieder moment zomaar terecht bij je dierenarts. Er zijn twee dingen die je kunnen helpen om wat meer in je kracht te staan: kennis over de ziekte en ondersteuning van lotgenoten en ervaringsdeskundigen.

Om deze redenen zijn het Cushing blog en de facebook groep (Cushing Contact Groep) ontstaan: om eigenaren na de diagnose Cushing zoveel mogelijk steun en informatie te bieden, zodat zij een betere gesprekspartner voor hun dierenarts kunnen zijn, kunnen meedenken en zelf goed onderbouwde keuzes maken.

Monique Post
23 maart 2018

(inhoud doorgenomen met Sara Galac, Cushing specialist in Utrecht, cijfers aangeleverd door Sara Galac)

Wat gek, de uitslagen van de ACTH stimulatietest zijn “omgedraaid”

Dit heb ik voorgelegd aan de endocrinoloog / cushing specialist aan de faculteit Utrecht, Sara Galac:
Er zijn nu een paar mensen in de Cushing contact groep op Facebook die melden dat de uitslagen van de ACTH stimulatietest er vreemd uitzien. Dat de tweede waarde lager is dan de eerste, terwijl andersom moet worden verwacht. Waar zou dat op kunnen wijzen?
Haar reactie is als volgt (op 10 januari 2017):
Het is goed mogelijk, dat de uitslagen van de test er omgekeerd eruit zien, en dat is doorgaans geen lab fout. De enige conclusie die dan getrokken kan worden is, dat de dosering niet verhoogd kan worden. Verder is het ook afhankelijk van de absolute waardes, want als de cortisol laag is (onder de 20 nmol/l), dan is er zeker sprake van overdosering. Verder is het lastig om er algemene uitspraken over te doen; de uitslagen kunnen immers individueel gezien enorm variëren.

Is de dosering Vetoryl te hoog?

Vetoryl onderdrukt de aanmaak van cortisol (stresshormoon) in de bijnieren. Wanneer de dosering te hoog is, wordt deze aanmaak teveel onderdrukt. Dit geeft de verschijnselen van de ziekte van Addison (het tegenovergesteld van de ziekte van Cushing).

Dit zijn verschijnselen van de ziekte van Addison:

  • Lethargie (futloos, depressief)
  • Slechte eetlust
  • Braken of voedsel opgeven
  • Spierzwakte
  • Afvallen
  • Diarree
  • Veel drinken en plassen
  • Spiertrillingen
  • Buikpijn
  • Bloed bij braaksel of ontlasting
  • Dronkenmansgang (ataxie)
  • Epileptische aanvallen
  • Instorten (shock)

Dit zijn verschijnselen om altijd alert op te zijn, vooral wanneer is gestart met het geven van Vetoryl, of wanneer de dosering onlangs is verhoogd.

Lethargie en slechte eetlust zijn beslist symptomen om direct de Vetoryl te staken en contact op te nemen met de dierenarts. Wanneer je hond instort, dan is de situatie uiteraard kritiek en moet hij met spoed naar een dierenkliniek toe. Het kan zijn dat je hond aan het infuus moet en/of prednison krijgt toegediend om weer op te krabbelen.

Als alles weer normaal is en de hond helemaal hersteld van de Addison verschijnselen kan wellicht een lagere dosering Vetoryl worden ingezet. Dit moet dan vervolgens goed worden gemonitord, hiervoor is de ACTH stimulatietest bedoeld. Dit is een bloedtest die aangeeft of de dosering Vetoryl goed, te hoog of te laag is. Mooie bloeduitslagen zijn een bevestiging dat de dosering goed is ingeregeld, maar het klinisch beeld is minstens zo belangrijk: doet de hond het goed, is hij blij en actief en zijn de Cushing verschijnselen verdwenen of sterk verminderd? Blijft dit zo goed gaan, zonder dat het beeld omslaat in Addison verschijnselen? Dan gaat de dosering goed.

Lees de bijsluiter ook goed door om goed geinformeerd je hond te monitoren. Tot oktober 2014 gaf de bijsluiter van Vetoryl een startdosering per kilo lichaamsgewicht aan, die voor sommige honden te hoog bleek te zijn. Daarom heeft de fabrikant de startdosering verlaagd naar 1 tot 2 mg Vetoryl per kilo lichaamsgewicht. Helaas zijn er nog steeds bijsluiters van voor oktober 2014 in omloop, zowel op papier als op internet. Wees hier alert op en wanneer je twijfelt over de dosering, bespreek dit punt dan met je dierenarts.

Bijsluiter Vetoryl van juni 2015: bijsluiter-vetoryl-2015

Vetoryl combineren met andere medicatie

Ik heb Sara Galac gevraagd om eens in te gaan op de combinatie van Vetoryl met andere medicijnen.

Als voorbeeld gaf ik ook Vasotop (werkzame stof is ramipril) op; dat is een ACE inhibitor tegen hartfalen en het werkt ook positief bij nierfalen, omdat het de doorbloeding verbetert. Dat middel gaat niet samen met Vetoryl, dus dan moeten eigenaren vaak kiezen voor het een of het ander.

Haar reactie op mijn mail was:

Het lijk me nuttig om een korte tekst toe te voegen op het blog, over de combinaties Vetoryl-andere medicaties, maar het kan ook gevaarlijk zijn, want soms zijn de combinaties zeer individueel.

Wat ik wel al nu kan vertellen is het volgende:
– vaccineren mag (moet!)
– pijnstillers: tramadol geen probleem, NSAID`s alleen op de volle maag
– antibiotica: in het algemeen geen probleem
– prednison therapie heeft geen nut in combinatie met de trilostane, want trilostane breekt prednison af. Dus in situaties dat de hond wel steroïden nodig heeft, moet je met de therapie stoppen. Wat vaak gezien wordt is dat een ziekte die met steroïden behandeld zou worden (atopie, voedsel alergie) tijdens onbehandelde Cushing eigenlijk geen klachten veroorzaakt, omdat de lichaam al zelf voldoende steroïden aanmaakt. Pas als Cushing goed onder controle is, komen de klachten van atopie (etc.) tevoorschijn. In zulke situaties is soms verlagen van de dosis van de trilostane voldoende om de klachten onder controle te houden. Maar – puur mijn gevoel – zijn zulke patiënten nooit goed gereguleerd.

Wanneer moet ik Vetoryl verdelen over de dag?

Ik heb Sara Galac, de specialist in Utrecht, vorig jaar eens gevraagd wat een aanwijzing zou zijn om over te stappen op 2 x daags de helft van de Vetoryl te geven i.p.v. 1 x daags de voorgeschreven dosis. Dit was het antwoord:

Er zijn enkele onderzoeken die laten zien dat 2 keer per dag trilostane geven beter is dan een keer per dag. Als endocrinoloog, denk ik ook dat het beter zou zijn om het hormoon cortisol de hele dag te gaan remmen en niet maar enkele uren per dag. Trilostane zou namelijk maar 6 tot 8 uur moeten werken, dus met 1 keer per dag toedienen is de daling van cortisol maar enkele uren. Maar toch hebben wij goede ervaring met 1 keer per dag therapie en omdat dit ook praktisch en `goedkoop` voor de eigenaar is, is het onze standaard om met 1 keer per dag te starten.

Er zijn wel situaties dat de trilostane 2 keer per dag gebruik wordt:

  1. De hond krijgt al een tijdje trilostane, maar heeft nog steeds klachten van Cushing (veel drinken en plassen, etc.). Dus het idee zou zijn om de dosis te verhogen, maar de ACTH stimulatie test laat zien dat de dosis NIET verhoogd mag worden – anders lopen wij risico op bijwerkingen. In zulke gevallen wordt de conclusie getrokken dat de trilostane zeer waarschijnlijk te kort werkt en wordt het medicijn 2 keer per dag gegeven. Tot nu toe is er nog geen test om te beoordelen hoe lang trilostane werkt. Wij dachten dat de UCCR (urine cortisol:kreatinine ratio) een goede methode zou kunnen zijn, maar dat is niet zo gebleken – tot mijn grote teleurstelling. De vraag is welke dosis gegeven moet worden als je van 1 naar 2 keer per dag gaat. In principe zou de huidige dosis 2 keer per dag gegeven kunnen worden, maar dat kan gauw te veel zijn. Dus wordt de dosis liever gesplitst. Bij voorbeeld: 20 mg 1 keer per dag laat onvoldoende effect zien, dan is de volgende stap 2 keer per dag 10 mg.
  2. De tweede indicatie om 2 keer per dag trilostane te gaan geven is als de hond ook diabetes heeft. Dan beginnen wij meteen met 2 keer per dag, de dosering is 1 mg/kg 2 keer per dag. Dit omdat de insuline ook 2 keer per dag gegeven wordt en omdat de cortisol spiegel op deze manier stabieler wordt.

Startdosering Vetoryl aangepast per 22 juli 2014

Dechra, de fabrikant van Vetoryl heeft in juli jl. op basis van ervaringsgegevens de startdosering van Vetoryl verlaagd naar 2 mg per kilo lichaamsgewicht. Dit zal ook genoemd worden op de nieuwe bijsluiter.

http://www.vetsonline.com/news/product-news/140722-new-lower-starting-dose-for-vetoryl.html

In dit artikel staat ook een mailadres van Dechra genoemd: technical@dechra.com.

Ik heb het benut om hen maar eens een mailbericht te sturen met het verzoek om meer diversiteit aan te brengen in de dosering van Vetoryl, dat tot op heden alleen verkrijgbaar is in 10 mg, 30 mg, 60 mg en 120 mg. Misschien vind je het zinvol om dit ook te doen; je kunt dan de tekst kopieren en Dechra per mail aanschrijven:

Dear Sirs,

I would like you to consider the production of Vetoryl in 20 mg, 40 mg, 50 mg, 70 mg, 80 mg, 90 mg, 100 mg and 110 mg. Combining the currently existing dosages of Vetoryl (i.e. 10 mg + 30 mg to achieve 40 mg) is a costly solution, that many owners of dogs suffering from Cushings cannot afford themselves. Making a larger variety of dosage would not only prevent people from buying unreliable trilostane products from other brands, it would also prevent people from splitting the capsules themselves to achieve the specific dosage which you do not offer.  Also some dogs function better on a twice a day dose, for example those suffering from diabetes.

Best regards,